भारतलाई उछिन्दै अघि बढिरहेको बंगलादेशको कथा
- शुक्रबार, २० पुष, २०७५
- 3 years ago
- अन्तर्राष्ट्रिय
सन् १९७१ मा पाकिस्तानबाट अलग भएपछि बंगलादेशले थुप्रै त्रासदीहरूको सामना गर्नुपर्यो । भयावह गरीबी, प्राकृतिक विपत् र अहिले आएर विश्वकै सबैभन्दा ठूलो शरणार्थी संकटबाट बंगलादेश जुधिरहेको छ ।
सात लाख पचास हजार रोहिंग्या मुसलमान छिमेकी देश म्यान्मारबाट आफ्नो घरबार छोडेर यतिबेला बंगलादेश आइपुगेका छन् । तर यतिधेरै समस्याहरूका बाबजूद बंगलादेश अहिले आर्थिक सफलताको नयाँ इतिहास रच्दैछ ।
औद्योगिक उत्पादनको क्षेत्रमा बंगलादेशले तीव्र गतिका साथ प्रगति गर्दैछ । कपडा उद्योगमा बंगलादेश अहिले चीनपछि दोस्रो नम्बरमा छ । बितेको एक दशकमा बंगलादेशको अर्थ व्यवस्था वार्षिक ६ प्रतिशतको दरले अगाडि बढिरहेको छ । सन् २०१८ जुन महिनामा यो वृद्धिदर ७ दशमलव ८ प्रतिशत पुगेको थियो ।
सन् १९७४ को भयानक अनिकालपछि १६.६ करोड आवादी भएको बंगलादेश खाद्य उत्पादनको क्षेत्रमा आत्मनिर्भर बनिसकेको छ । सन् २००९ देखि बंगलादेशको प्रतिव्यक्ति आयमा ३ गुणा वृद्धि भएको छ । सन् २०१८ मा बंगलादेशको प्रतिव्यक्ति आय १ हजार ७ सय ५० डलर पुग्यो ।
बंगलादेशमा अत्याधिक संख्यामा मानिसहरू गरीबीमा बाँचिरहेका छन् । यद्यपि विश्व बैंकको आँकडाअनुसार प्रतिदिन १ दशमलव ५ डलर आयमा गुजारा चलाउने कुल १९ प्रतिशत जनसंख्या अहिले घटेर ९ प्रतिशतमा आइपुगेको छ ।
शेख हसिना लगातार तेस्रो पटक बंगलादेशको प्रधानमन्त्री बन्दैछिन् । हसिनाको नेतृत्वमा बंगलादेश हालको वर्षमा एशियाको सबैभन्दा सफल देशको रूपमा उदाएको छ ।
एक समय बंगलादेश पाकिस्तानको सबैभन्दा गरीब इलाका थियो । सन् १९७१ मा पाकिस्तानबाट स्वतन्त्र भएपछि पनि बंगलादेश भीषण गरीबीबाट गुज्रियो । सन् २००६ देखि बंगलादेशको तस्वीरबाट गरीबीको धुलो हट्न थाल्यो र प्रगतिको दौडमा पाकिस्तानभन्दा अगाडी निस्कियो । त्यसपछि बंगलादेशको कुल गार्हस्थ उत्पादन दर पाकिस्तानको भन्दा २.५ प्रतिशतले बढी भयो ।
अर्थशास्त्री कौशिक बासुका अनुसार विकास दरमा बंगलादेशले भारतलाई पनि पछाडी पार्ने पक्का छ । बंगलादेशको आवादी प्रतिवर्ष १.१ प्रतिशतको दरले बढ्दैछ । जबकी पाकिस्तानको आवादी २ प्रतिशतको दरले बढ्दैछ । यसले पाकिस्तानको तुलनामा बंगलादेशको प्रतिव्यक्ति आय पनि तेज गतिका साथ बढ्दै गएको संकेत दिन्छ ।
विश्व बैंकको आँकडाअनुसार बंगलादेशमा सन् २०१७ मा बैंक खाता भएकाहरू मध्ये ३४ दशमलव १ प्रतिशत व्यक्तिले डिजिटल कारोबार गरेका थिए । यो भनेको दक्षिण एशियामा २७ दशमलव ८ प्रतिशतभन्दा धेरै हो ।
भारतमा ४८ प्रतिशतको हाराहारीमा यस्ता व्यक्तिहरू छन् जोसँग बैंक खाता त छ, तर उनीहरू कुनै कारोबार गर्दैनन् । यस्तो खातालाई निष्क्रिय खाता (डोरमेट एकाउण्ट) भनिन्छ । यता बंगलादेशमा भने १० दशमलव ४ प्रतिशत मात्रै यस्तो खाता छ ।
यस वर्षको सुरुवातमा बंगलादेशको लागि त्यो क्षण एकदमै निर्णायक रह्यो जतिबेला संयुक्त राष्ट्रसंघले बंगलादेशलाई सन् २०२४ मा अल्पविकसित देशको पंक्तिबाट निकालेर विकासशील देशहरूको पंक्तिमा राख्ने उद्घोष गर्यो । प्रधानमन्त्री शेख हसिनाको नेतृत्वमा बंगलादेशको लागि यो एक ठूलो उपलब्धि हुनेछ ।
संयुक्त राष्ट्रसंघको यस्तो पहललाई शेख हसिनाले एउटा अन्तर्वार्तामा भनेकी थिइन्, ‘अल्पविकसित देशको श्रेणीबाट बाहिर निस्किनु हाम्रो आत्मविश्वासको मजुबतिको लागि एकदमै महत्वपूर्ण छ । यो यहाँका नेताहरूको लागि मात्रै नभई नागरिकहरूको लागि पनि फलदायी हुन्छ । किनकी जब तपाईं एकचोटी त्यो श्रेणीबाट बाहिर निस्किनुहुन्छ, त्यसपछि तपाईं कसैको दयाबिना आफ्नै क्षमताको भरमा अगाडी बढ्न सक्नुहुन्छ ।’
अधिकांश क्षेत्रमा बंगलादेश सरकारी लक्ष्यभन्दा अगाडी बढिसकेको छ । कपडा उद्योगमा बंगलादेशको प्रभुत्व विश्वभरी नै फैलिइसक्यो । यहाँ उत्पादन हुने कपडाको निर्यात बर्षेनी १५ देखि १७ प्रतिशतको दरले बढ्दो छ ।
सन् २०१८ को जुन महिनासम्म कपडाको निर्यात ३६ दशमलव ७ अर्ब डलरसम्म पुगेको थियो । कपडाको निर्यातलाई सन् २०१९ मा ३९ अर्ब डलर पुर्याउने र सन् २०२१ मा जब बंगलादेश आफ्नो ५०औँ स्थापना दिवस मनाउँदै हुनेछ, त्यतिबेला उक्त आँकडा ५० अर्ब डलर पुर्याउने शेख हसिनाको लक्ष्य छ ।
बंगलादेशको अर्थव्यवस्थामा विदेशमा काम गर्ने करिब २५ लाख बंगलादेशीहरूको पनि मुख्य भूमिका छ । उनीहरूले विदेशमा कमाएर बंगलादेश पठाउने विप्रेषण (रेमिट्यान्स)को दर वर्षेनी १८ प्रतिशतको दरले वृद्धि हुँदै सन् २०१८ मा १५ अर्ब डलर पुगेको थियो ।
सन् २००९ मा शेख हसिनाले प्रविधिको प्रयोगलाई बढावा दिदैँ ‘डिजिटल बंगलादेश’को नारा अगाडी ल्याएकी थिइन् । बंगलादेशको राजधानी ढाकामा प्रविधिको क्षेत्र पनि विस्तारै फैलिदैँ छ । ढाकाको सिइओ भारतको आइटी क्षेत्रलाई टक्कर दिन चाहन्छ । औषधीहरूको उत्पादनमा भारत निकै अगाडी छ । तर बंगलादेश भारतलाई यसमा पनि टक्कर दिने मनसाय राख्दैछ ।
बंगलादेशको सरकार देशभरमा सय वटा विशेष आर्थिक क्षेत्रको नेटवर्क बनाउन खोज्दैछ, जसमध्ये ११ वटा तयार पनि भइसकेको छ र ७९ वटामा काम हुँदैछ । बंगलादेश बैंकका मुख्य अर्थशास्त्री फैसल अहमद बढ्दै गएको आवादीलाई आफ्नो देशको विकासका लागि फलदायी हुने ठान्छन् । उनले आफ्ना कैयौं अन्तर्वार्ताहरूमा बढ्दै गएको आवादीले सामाजिक तथा आर्थिक सोचलाई यथार्थमा ढाल्न अत्यन्तै सहयोगी भूमिका खेल्ने बताएका छन् ।
बंगलादेशको राजनीतिमा दुई महिला अर्थात् शेख हसिना र पूर्वप्रधानमन्त्री खालिदा जियाको प्रभुत्व छ । जब बंगलादेश पूर्वी पाकिस्तान थियो, त्यतिबेला बंगलादेशको स्वतन्त्रताका निम्ति दुवै नेतृका परिवारको उल्लेख्य योगदान रहेको थियो । पछिल्ला तीन दशकमा यी दुई नेतृ सत्तामा आउने र जाने क्रम जारी छ । यसका साथै यी दुवै जेल समेत परेका छन् ।
सन् १९८१ देखि शेख हसिनाले सत्ताधारी अवामी लिग पार्टीको नेतृत्वको गरिरहेकी छिन् । यो पार्टीको गठन उनका पिता शेख मुजिबुर रहमानले गरेका थिए । रहमान देशका प्रथम राष्ट्रपति थिए । सन् १९७५ मा सेनाका केही विद्रोहीहरूले रहमान र उनको परिवारका अधिकांशको हत्या गरिदिएका थिए । अवामी लिग पछिल्लो १० वर्षदेखि सत्तामा छ । सत्ताधारी दलको विजयले विकासलाई रफ्तार मिल्नेमा धेरै बंगलादेशीहरूले विश्वास गरेका छन् ।
बंगलादेशको उन्नतिमा तयारी (रेडिमेड) कपडा उद्योगको धेरै भूमिका रहेको मानिन्छ । किनकी कपडा उद्योगले बंगलादेशमा सबैभन्दा धेरै रोजगारीको सिर्जना गरेको छ । यस उद्योगबाट बंगलादेशमा ४० दशमलव ५ लाख सर्वसाधारणले रोजगारी पाएका छन् । सन् २०१८ मा बंगलादेशको कुल निर्यातमा तयारी कपडाको योगदान ८० प्रतिशत हाराहारी थियो ।
टेक्सटाइल उद्योगमा बंगलादेशलाई विश्वका धेरै देशहरूले कडा टक्कर दिइरहेका छन् । बंगलादेश गार्मेन्ट म्यानुफ्याक्चरर्स एण्ड एक्सपोट्र्स एशोशियसनका अनुसार पछिल्लो पाँच वर्षमा ४ हजार ५ सय ६० करोडको उद्योगमा २० प्रतिशतले कमी आएको छ ।
बंगलादेशमा प्रत्यक्ष विदेशी आम्दानी (एफडिआई) खासै मजबुत छैन, जबकी शेख हसिनाले पछिल्लो ९ वर्षको शासनकालमा एफडिआईको मात्रामा ३ गुणाको वृद्धि गरेकी छन् । वित्तिय वर्ष २००८ को एफडिआई ९६ दशमलव १ करोड डलरबाट बढेर वर्ष २०१८ को जुनमा ३ अरब डलसम्म पुगेको थियो । यद्यपि इण्डोनेसिया र म्यान्मारजस्ता अन्य एशियाली देशको तुलनमा यो कम नै हो ।
बंगलादेशमा व्यापारिक कारोबार गर्न कति सहज छ भन्ने आधारमा विश्लेषण गर्दा यसको वरियता एकदमै कमजोर स्थानमा छ । विश्व बैंकले व्यापारिक सुगमताको आधारमा १९० देशमध्ये बंगलादेशलाई १७६औँ स्थानको बरियताक्रममा राखेको छ ।
आइटीको क्षेत्रमा बंगलादेशले भारतसँग प्रतिस्पर्धा गर्ने महत्वाकांक्षा राखेको छ भनिन्छ । सफ्टवेयर कम्पनी टेक्नोहेभन र बंगलादेश एशोसियसन अफ सफ्टवेयर सर्भिसका संस्थापक हबिबुल्लाह करिमले फाइनान्सियल टाइमलाई दिएको एक अन्तर्वार्तामा सन् २०१८ जुन ३० सम्म आइटी सेवा र सफ्टवेयरको निर्यात ८० करोड डलर पुगेको बताउँछन् । चालु वित्तिय वर्षमा यो आँकडाले १ अर्ब डलर नाघ्ने उनको दाबी छ । सरकारले सन् २०२१ सम्म यसको लक्ष्य ५ अर्ब डलर निर्धारण गरेको छ, जुन वास्तवमै चुनौतीपूर्ण छ ।
विश्वभरमा जेनेरिक औषधीको निम्ति भारतको नाम प्रख्यात छ । तर बंगलादेश भारतलाई यस क्षेत्रमा पनि चुनौती दिने प्रयासमा छ । अल्पविकसित देशको श्रेणीमा रहेका कारण बंगलादेशलाई विशेषाधिकार (पेटेन्ट राइट)का नियमहरूमा केही छुट छ । यहि छुटका कारण बंगलादेश भारतलाई जेनेरिक औषधीको निर्माणमा चुनौती दिने प्रयास गरिरहेको छ । जेनेरिक औषधीको निर्माणमा बंगलादेश दोस्रो ठूलो देश बन्दै ६० मुलुकहरूमा यसको निर्यात गरिरहेको छ ।
बंगलादेशका थुप्रै ठूला परियोजनाहरूमा चीनले आर्थिक सहायता प्रदान गरिरहेको छ । पद्मा नदीमा चार अर्ब डलरको रेल्वे पुल चीनले बनाइरहेको छ जस्ले बंगलादेशको दक्षिणी पश्चिमी र उत्तरी पूर्वी इलाकालाई जोड्नेछ ।
चीनले बंगलादेशलाई ३८ अर्ब डलर बराबरको ऋण दिने प्रतिबद्धता समेत गरिसकेको छ । भारी ऋण दिने घोषणाका कारण चीनले साना देशहरूलाई कर्जाको दुश्चक्रमा फँसाइरहेको भन्दै उनको आलोचना समेत भइरहेको छ । यहि आरोप चीनमाथि श्रीलंका र पाकिस्तानको कारण पनि लागिरहेको छ । यद्यपि बंगलादेशमा यो आलोचनालाई लिएर खासै हलचल देखिदैन ।
सन् २०१८ मा चीनले बंगलादेशको ढाका स्टक एक्सचेन्जबाट २५ प्रतिशत हिस्सा खरिद गरेको थियो । यसलाई खरिद गर्ने प्रयास भारतले पनि गरेको थियो । तर चीनले यसको लागि बढी शेयर रकम कबोल गर्दै भारतको हातबाट उक्त अवसर खोसेको थियो । चीनसँग सैन्य हतियार किन्ने मामलामा बंगलादेश पाकिस्तानपछि दोस्रो ठूलो मुलुक हो । चीनले यस मामलामा निकै भूमिका निभाइरहेको शेख हसिना समेत स्वीकार गर्छिन् ।
धेरै सूचांकहरूमा बंगलादेशले पाकिस्तानलाई मात्रै नभई भारतलाई पनि पछाडि पारिसकेको छ । बाल मृत्युदर, लैंगिक समानता र औसत उमेरमा बंगलादेशले भारतलाई उछिनिसकेको छ । संयुक्त राष्ट्रसंघका आँकडाहरू अनुसार सन् २०१३ मा बंगलादेशको प्रतिव्यक्ति आय ९ सय १४ डलर थियो । सन् २०१६ मा ३९ दशमलव ११ प्रतिशतले वृद्धि हुँदै प्रतिव्यक्ति आय १ हजार ३ सय ५५ डलर पुगेको थियो ।
यसै अवधिमा भारतमा भने यो दर १३ दशमलव ८० प्रतिशत मात्रै बढ्यो । पाकिस्तानले यहि अवधिमा २० दशमलव ६ प्रतिशतले प्रतिव्यक्ति आयमा वृद्धि गरेको थियो । यदि बंगलादेश यहि गतिमा अगाडि बढिराख्ने हो भने सन् २०२० सम्ममा प्रतिव्यक्ति आयको हिसाबले भारतलाई धेरै पछाडी छोड्ने अनुमान गरिन्छ ।
प्रस्तुतीः सुमनराज श्रेष्ठ (एजेन्सीको सहयोगमा)
ग्लोबल नेपालीपत्रमा प्रकाशित कुनै समाचारमा तपाईंको गुनासो भए हामीलाई info@nepalipatra.com मा इमेल गर्न सक्नुहुनेछ । साथै तपाई आफ्नो बिजनेश प्रवद्र्धन गर्न चाहनुहुन्छ भनेsales@nepalipatra.com सम्पर्क गर्न सक्नुहुनेछ । हामीसँग तपाईंफेसबुक रट्विटरमा पनि जोडिन सक्नुहुन्छ ।
थप समाचार
'हामी केबल मन्त्री बन्न र सरकारमा जानैका लागि मात्रै आएका हैनौँ'
- 9 minutes ago
नेपाली जनताको लामो सङ्घर्ष र बलिदानको उपलब्धिका रुपमा जनताका प्रतिनिधिद्वारा लेखिएको संविधान जारीपछि संसद्को दोस्रो कार्यकालका लागि भएको निर्वाचनको प्रारम्भिक नतिजा सार्वजनिक भएको छ । प्रतिनिधिसभा सदस
बाँकेमा बेपत्ता दुई जनाको शव फेला
- 14 minutes ago
बाँके । बाँकेको राप्ती नदीमा बगेर बेपत्ता भएका दुई जनाको शव आज फेला परेको छ ।
प्रहरीको मनोबल बढाउन सरकारले सहयोग गर्छः गृहमन्त्री
- 16 minutes ago
काठमाडौँ । गृहमन्त्री बालकृष्ण खाँणले प्रहरीहरुको मनोबल वृद्धि गर्नका लागि सरकारले भरपूर सहयोग गर्ने बताएका छन् ।
पर्यटन
पर्वतको परिचय बदल्ने बन्जी...
पर्वत । बन्जी निर्माणअघि पर्वत धेरैका लागि नौलो नाम सुनिन्थ्यो । पर्वत हुँदै बागलुङ, मुस्ताङ पुग्ने पर्यटकहरूले समेत पर्वतको बारेमा बेखबर देखिन्थे । तर, हिजोआज अवस्था त्यस्तो छैन । आन्तरिक तथा बाह्य पर्यटकहरूका कारण यति बेला सदरमुकाम कुश्माका होटेल तथा रेस्टुरेन्ट व्यवसायहरू फस्टाएका छन् । तस्बिरः सुमनजङ्ग थापा÷रासस
जीवनशैली
थाहा पाउनुहोस् कुन ब्लड ग्रुप हुनेले कस्तो खाना खाने ?
एजेन्सी । ओः यो रक्तसमूह भएका मानिसहरुको पाचन क्रिया अन्य मानिसको भन्दा कमजोर हुन्छ । त्यसैले ओ रक्तसमूह भएका मानिसहरुले अन्न तथा गेडागुडी कम मात्रामा खानु पर्दछ ।
विचित्र विश्व
रूसी कच्चा तेलको मूल्य घटाउने ईयूको निर्णय
एजेन्सी । कच्चा तेलको बिक्रीबाट रुसलाई हुने आम्दानी घटाउने र विश्वव्यापी रुपमा भएको मूल्यवृद्धि रोक्न इयूले सम्झौता गरेको जनाएको हो ।
